Đánh giá tài nguyên khí hậu cho du lịch nghỉ dưỡng á vùng Tây Nam Bộ Việt Nam

 
 
1 Cơ sở dữ liệu và phương pháp đánh giá tài nguyên khí hậu cho phát triển du lịch nghỉ dưỡng

Du lịch nghỉ dưỡng (DLND) được hình thành gần như sớm nhất trong các loại hình du lịch ở Việt Nam. Theo một số học giả trên thế giới, với chế độ du lịch hợp lý, cộng đồng có thể giảm được trung bình 30% ngày điều trị bệnh trong năm. Người ta đã phát hiện giá trị phục hồi sức khỏe, giá trị chữa bệnh của các vùng biển miền Nam, địa chỉ cho các chuyến nghỉ dưỡng thường là những nơi có khí hậu trong lành, dễ chịu. Để tổ chức loại hình du lịch này, quan trọng đầu tiên là xác định các nhân tố tự nhiên như khí hậu, địa hình. Vùng Tây Nam Bộ Việt Nam không có sự phân hóa đáng kể về địa hình, điều kiện khí hậu thuận lợi nhưng không có sự phân hóa đáng kể.

Có nhiều chỉ số để đánh giá điều kiện sinh khí hậu tổng hợp như chỉ số bất tiện nghi (DI), nhiệt căng thẳng tương đối (RSI), nhiệt độ hiệu dụng τ, chỉ số khí hậu du lịch (TCI), chỉ tiêu Korenkov.. Nhóm tác giả chọn chỉ số bất tiện nghi DI và nhiệt căng thẳng tương đối RSI để đánh giá điều kiện sinh khí hậu tổng hợp.

Các số liệu khí hậu sử dụng trong báo cáo này là các đặc trưng khí hậu được thống kê từ các chuỗi số liệu đã được chỉnh lý, đáng tin cậy, là số liệu thống kê nhiều năm của Tổng cục Khí tượng Thủy văn và của Phòng Địa lý Khí hậu, Viện Địa lý.

Chúng tôi sử dụng số liệu thống kê của một số trạm khí tượng với tọa độ như sau:
 

Bảng 1.1 : Danh sách các trạm khí tượng, khí hậu

 

Thống kê khí hậu

Phân loại và đánh giá mức độ thích hợp của một số đặc trưng khí hậu riêng

Đánh giá mức độ thích hợp của một số chỉ tiêu sinh khí hậu tổng hợp.
 

2. Đánh giá tài nguyên khí hậu cho phát triển du lịch nghỉ dưỡng á vùng Tây Nam Bộ

2.1 Phân loại và đánh giá mức độ thích hợp của một số đặc trưng khí hậu riêng
Tây Nam Bộ là đồng bằng lớn ở phần tận cùng phía Nam đất nước. Với diện tích lên đến 40.000km², châu thổ này là đứa con đẻ của sông lớn Cửu Long, còn có tên khác là sông Mê Công, phiên âm từ tiếng Lào Mè Khoỏng, có nghĩa là “ sông Mẹ”. Xưa là vịnh, nay được bồi đắp phù sa nên địa hình rất bằng phẳng, chỉ thấp sàn sàn mực nước biển, độ dốc bình quân chỉ 1cm/km. Phần thượng châu thổ nằm nối tiếp ngang với thung lũng phù sa và có đặc điểm là những gờ sông “giồng” cao 3-4m, nằm xen giữa các vùng trũng rộng lớn, khó tháo nước, đồng lầy cỏ lác như Đồng Tháp Mười và Hà Tiên. Phần hạ châu thổ là các cửa sông hình phễu chịu tác động mạnh của thủy triều và những lưỡi mặn từ đó ngấm dần vào trong đất, chiếm 1/3 diện tích lãnh thổ.

Chế độ bức xạ, mây và nắng

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
An Giang	3,8	3,6	3,9	5,2	6,3	7,3	7,2	7,5	7,4	7,0	6,0	4,8	5,8
Cần Thơ	5,0	4,7	4,4	5,0	6,4	7,2	7,2	7,3	7,3	7,1	6,4	5,6	6,1
Sóc Trăng	4,4	4,0	3,8	4,4	6,1	6,7	6,7	6,8	6,6	6,4	5,6	5,2	5,6
Cà Mau	6,6	6,5	6,4	6,8	7,7	8,0	7,9	8,0	8,0	7,9	7,6	7,1	7,4
Phú Quốc	5,1	5,2	5,3	5,9	6,9	7,6	7,5	7,9	7,6	7,2	6,3	5,4	6,5

Lượng mây á vùng Tây Nam Bộ dao động từ 5,6-8,7/10 bầu trời. Lượng mây trong mùa khô (từ tháng XI-IV) vào khoảng 3,8-8,4/10 bầu trời, thấp hơn so với trong mùa mưa (V-X) từ 6,1-9,4/10 bầu trời. Á vùng Tây Nam Bộ có khá nhiều nắng (dao động từ 1892 giờ đến 2646 giờ). Tương ứng với lượng mây trong mùa khô và mùa mưa, ta thấy rằng mùa khô số giờ nắng cao hơn mùa mưa ở mỗi địa phương.

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
An Giang	210,4	216,5	181,2	194,2	191,1	159,0	171,7	182,2	146,6	194,0	209,0	200,7	2257
Cần Thơ	216,0	274,4	291,0	277,5	258,5	218,1	183,5	183,8	195,5	163,4	182,6	168,7	2613
Sóc Trăng	196,7	249,3	222,5	264,4	205,9	177,1	206,6	223,0	144,2	241,1	198,3	167,6	2497
Cà Mau	137,3	186,1	192,2	228,5	172,3	118,1	158,5	177,4	105,2	176,8	144,2	95,7	1892
Phú Quốc	266,1	274,0	289,5	287,4	263,0	171,8	163,7	161,7	193,1	152,8	199,6	223,4	2646

Mức độ đánh giá	Số tháng có nhiệt độ ≥27°C	Số tháng có độ ẩm ≥ 90°C	Số giờ nắng toàn năm	Số ngày trời đầy mây	Tốc độ gió trung bình m/s
Rất xấu	5	4	1000	100	1
Bình thường	4-5	3	1200	80	1-1,5
Tốt	2-3	2	1200	80	1,5
Rất tốt	0	0	1500	50	2-3

 
*Tốc độ gió

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	TB Năm
An Giang	1,2	1,3	1,4	1,6	1,5	1,7	1,9	2,1	1,8	1,6	2,0	1,8	1,7
Cần Thơ	1,7	1,8	1,7	1,3	1,2	1,5	1,6	1,8	1,3	1,1	1,4	1,4	1,5
Sóc Trăng	1,8	2,3	2,1	1,7	1,4	1,6	1,7	1,8	1,4	1,0	1,4	1,5	1,7
Cà Mau	1,7	1,7	1,6	1,1	0,8	1,1	1,1	1,3	1,0	0,9	1,4	1,6	1,3
Phú Quốc	7,9	7,6	7,4	7,0	5,8	4,8	4,6	4,3	4,6	5,7	6,4	7,2	6,1

 
Ngoài ra, việc đánh giá còn chịu ảnh hưởng chi phối bởi yếu tố gió, người ta coi vận tốc gió tiện nghi là 1,5m/s. Ở Việt Nam vận tốc gió tiện nghi là 2m/s. Kết hợp so sánh với chỉ tiêu phân loại khí hậu ở bảng 2.3 , tốc độ gió như vậy tạo điều kiện tốt cho việc lưu thông không khí, thuộc loại tốt đối với sức khỏe con người. Tuy nhiên vẫn có hạn chế cần lưu ý , ¾ trạm vùng ven biển có tốc độ gió trung bình thuộc loại rất tốt (2-3m/s) vẫn có nơi có tốc độ gió cao nhất là Phú Quốc (6,1m/s), đối với địa điểm này cần chú ý khi đi du lịch vào các tháng XI-IV, tốc độ gió rất lớn.
 
Đối chiếu các số liệu trên với bảng 2. 3, ta thấy lượng mây và số giờ nắng của á vùng Tây Nam Bộ đều thuộc loại rất tốt cho sức khỏe con người.

Nhiệt độ

Vị trí địa lý ở gần xích đạo nhất, lại có địa hình bằng phẳng và thấp đều nên đồng bằng Tây Nam Bộ có nền nhiệt độ cao và đồng đều trên toàn vùng. Nhiệt độ trung bình năm khoảng 26⁰C – 27⁰ C, tổng nhiệt độ tới 10.000⁰C, cao nhất toàn quốc. Tháng 1 có nhiệt độ thấp nhất trung bình 25 – 26⁰C, quanh năm không có tháng nào nhiệt độ xuống dưới 25⁰C. Nhiệt độ tháng cao nhất cũng không quá 30⁰C.

Càng xuống phía Nam, thời gian mùa khô rút lại chỉ còn 2-3 tháng làm cho đặc tính á xích đạo càng rõ rệt.

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	TB Năm
An Giang	25,6	26,5	27,9	29,0	28,8	28,2	27,6	27,9	27,6	27,7	27,3	26,4	27,5
Cần Thơ	25,5	26,4	27,8	28,7	28,3	27,7	27,2	27,2	27,1	27,2	26,9	26,2	27,2
Sóc Trăng	25,4	25,9	27,4	28,4	28,1	27,7	27,0	27,1	26,8	27,0	26,6	26,0	27,0
Cà Mau	26,0	26,7	28,0	28,9	28,7	28,3	27,5	27,7	27,3	27,3	27,0	26,6	27,5
Phú Quốc	26,5	26,9	27,9	28,6	28,7	28,5	27,7	27,9	27,5	27,4	27,3	26,8	27,6

Biên độ nhiệt năm điều hòa nhưng biên độ nhiệt ngày đêm khá lớn và có sự khác biệt giữa hai mùa mưa và khô. Biên độ nhiệt năm dưới 5⁰C. Nhìn chung, thời tiết mát về đêm và sáng sớm.

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	TB Năm
An Giang	8,1	9,0	9,9	9,7	7,8	7,0	6,9	6,2	5,6	5,4	5,5	6,7	7,3
Cần Thơ	7,9	8,3	8,8	8,5	7,9	7,1	6,8	6,5	6,4	6,2	6,1	6,7	7,2
Sóc Trăng	8,3	8,8	9,3	9,3	8,2	7,0	6,7	6,4	6,4	6,3	6,5	7,2	7,5
Cà Mau	8,1	8,8	9,4	9,5	8,0	6,9	6,7	6,5	6,3	6,2	6,3	6,8	7,4
Phú Quốc	7,9	7,6	7,5	6,9	5,8	4,7	4,5	4,3	4,5	5,6	6,3	7,1	6,1

Dựa vào bảng 2.7,có thể xếp chế độ nhiệt vào hạng khá thích nghi đối với sức khỏe con người. Vùng nội địa ĐBSCL chế độ nhiệt điều hòa hơn, giai đoạn nóng nhất là III-VI, An Giang là địa phương nóng nhất, còn Cần Thơ và Sóc Trăng thì nhiệt độ khá ôn hòa, thuận lợi cho việc nghỉ dưỡng và phục hồi sức khỏe.

Hạng	Ý nghĩa	Nhiệt độ trung bình năm (°C)	Nhiệt độ trung bình tháng nóng nhất(°C)	Biên độ nhiệt độ năm (°C)	Lượng mưa năm (mm)
1	Thích nghi	18 - 24	24 - 27	< 6	1250 - 1900
2	Khá thích nghi	24 - 27	27 - 29	6 - 8	1900 - 2550
3	Nóng	27 - 29	29 - 32	8 - 14	> 2550
4	Rất nóng	29 - 32	32 - 35	14 - 19	< 1250
5	Không thích nghi	> 32	> 35	> 19	< 650

*Độ ẩm không khí

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	TB Năm
An Giang	79,8	79,0	76,6	79,6	82,2	84,2	83,8	83,2	84,2	82,6	79,4	78,4	75,0
Cần Thơ	80,0	78,2	76,4	77,8	83,0	84,4	85,2	86,2	86,2	85,6	82,6	81,0	82,2
Sóc Trăng	81,6	79,8	78,2	79,2	85,0	86,4	87,8	87,6	88,0	87,4	85,2	82,6	84,1
Cà Mau	79,0	77,8	75,0	77,6	82,4	83,4	85,2	84,8	86,0	85,8	83,2	79,6	81,7
Phú Quốc	72,4	76,8	77,8	80,0	82,8	84,6	85,6	85,4	86,8	84,6	77,4	71,6	73,4

 
Mùa khô độ ẩm trung bình tháng vào khoảng từ 77 - 80% trở xuống, mùa mưa ẩm độ ẩm không khí cao hơn, khoảng 80 - 87%. Không có tháng nào độ ẩm không khí trên 90%. Sử dụng chỉ tiêu khí hậu học đối với con người để đánh giá tài nguyên khí hậu của các học giả người Ấn Độ. Các số liệu kết quả nghiên cứu bước đầu ở Việt Nam cho thấy người Việt Nam chịu đựng nóng và ẩm cao hơn người ở các vùng ôn đới châu Âu, Bắc Mĩ: Độ ẩm không khí thuộc loại rất tốt cho sức khỏe của người Việt Nam, thuận lợi cho việc phát triển du lịch nghỉ dưỡng. Tuy nhiên lại hơi ẩm so với du khách đến từ vùng ôn đới. Phú Quốc là địa phương có độ ẩm thấp nhất và thích hợp nhất đối với sức khỏe du khách (cả trong và ngoài nước).

*Chế độ mưa ẩm
 
Nam Bộ là vùng có lượng mưa khá nhiều (dao động 1285-2446mm/năm), mùa mưa kéo dài từ tháng V-XI nhưng lượng mưa tập trung nhiều nhất là từ tháng V-X (thời kì gió mùa tây nam hoạt động mạnh nhất) và số ngày mưa trong tháng nhiều nhất là từ tháng V-IX. Thời tiết của vùng ĐBSCL nhìn chung ít biến động hơn, nền nhiệt độ thấp hơn và ít đa dạng so với vùng Đông Nam Bộ. Cho nên, trong cấu trúc thời tiết ít phức tạp, không gặp những trường hợp đối lập sâu sắc về tính chất như mưa lớn kéo dài và hạn, nắng gay gắt, trời u ám, rất khô hay rất ẩm như vùng Đông Nam Bộ. Đây là một lợi thế của vùng để phát triển du lịch nghỉ dưỡng quanh năm.

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
An Giang	12,0	0	27,4	80,7	217,0	157,2	139,3	188,2	128,1	113,8	189,2	32,0	1285
Cần Thơ	15,5	0	12,5	66,5	195,9	143,8	230,4	204,4	187,6	265,4	147,6	61,3	1531
Sóc Trăng	13,0	0	12,2	47,5	378,5	351,1	204,7	423,2	231,8	86,5	142,1	14,3	1905
Cà Mau	19,0	0	87,2	91,0	241,5	369,8	298,1	236,8	593,8	187,4	242,9	78,4	2446
Phú Quốc	12,2	20,3	113,1	160,7	207,0	249,7	404,3	307,5	498,8	296,9	102,5	59,6	2433

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
An Giang	1	0	12	9	16	22	19	22	22	18	16	8	165
Cần Thơ	3	0	5	3	16	19	17	19	16	14	15	12	149
Sóc Trăng	1	0	5	3	23	22	24	22	24	13	13	8	158
Cà Mau	3	0	7	7	23	24	21	20	21	14	14	16	170
Phú Quốc	2	5	17	11	21	23	20	23	26	19	15	6	188

Số ngày mưa trung bình trong năm dao động từ 165 – 188 ngày. Mưa tập trung theo mùa, tập trung nhiều ngày mưa từ V – XI, đặc điểm của những trận mưa ở Tây Nam Bộ là những cơn mưa rào, thời gian mưa ngắn, trung bình chỉ 2-3 tiếng, sau cơn mưa, du khách có thể tiếp tục hoạt động du lịch, không ảnh hưởng nhiều đến hoạt động du lịch của vùng. Đặc biệt là du lịch nghỉ dưỡng, mưa mát mẻ, tạo bầu không khí trong lành.

*Các hiện tượng thời tiết đặc biệt
Bảng 2.11 và 2.12 cho thấy ở vùng Tây Nam Bộ các hiện tượng thời tiết đặc biệt gây ảnh hưởng cản trở đến hoạt động du lịch không nhiều, số ngày có sương mù rất thấp, chỉ có Cà Mau trung bình 2,5 ngày/ năm có sương mù, số ngày có dông cũng không nhiều, tuy nhiên vùng ven biển cần có biện pháp phòng chống như Cà Mau số ngày có dông gần gấp đôi Phú Quốc và gấp 4 lần các tỉnh trong nội vùng như An Giang.

2.2. Đánh giá tài nguyên khí hậu du lịch bằng các chỉ tiêu sinh khí hậu tổng hợp

Chỉ số “bất tiện nghi” DI

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	Năm
An Giang	0,1	0,2	1,1	3,5	5,4	3,3	2,9	1,8	2,4	3,8	1,6	0,5	26,7
Cần Thơ	0,1	0,2	1,1	4,3	10,3	7,8	7,2	6,4	8,9	10,4	4,4	0,9	62,1
Sóc Trăng	0,0	0,2	0,8	3,5	11,3	9,3	8,2	6,8	7,5	6,4	2,8	0,3	57,1
Cà Mau	0,2	0,4	2,9	9,0	14,6	12,6	`0,7	10,1	10,3	11,6	5,7	0,8	88,9
Phú Quốc	0,3	0,4	2,0	6,2	8,3	5,6	4,0	4,0	3,8	5,2	2,5	0,4	42,6

Chỉ số bất tiện nghi - DI được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu thực nghiệm, có tính đến ảnh hưởng của nhiệt độ, độ ẩm không khí theo công thức:

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
An Giang	24,2	25,2	25,8	26,9	26,7	26,4	26,1	26,1	25,9	26,1	25,7	24,7
Cần Thơ	24,6	24,7	25,8	26,5	26,6	26,3	25,9	25,9	25,8	25,8	25,2	24,4
Sóc Trăng	24,1	24,2	25,3	26,3	26,4	26,2	25,8	25,8	25,6	25,7	25,3	24,5
Cà Mau	24,5	24,7	25,6	26,4	26,5	26,3	25,9	26,1	26,1	26,0	25,6	24,9
Phú Quốc	24,5	25,0	25,9	26,6	26,9	26,8	26,3	26,4	26,0	25,9	25,5	24,7

Các kết quả tính toán chỉ số DI cho thấy: chỉ số bất tiện nghi ở á vùng Tây Nam Bộ từ đảo, các tỉnh ven biển đến trong nội vùng đều ở mức >24°C, mức khí hậu nóng nhưng vẫn ở ngưỡng chịu đựng được.

DI	Sự cảm giác của con người
<21°C	Không có sự căng thẳng về nhiệt.
21°C£DI<24°C	Cảm giác thời tiết ôn hòa.
24°C£DI<26°C	Không tới 50% dân số cảm giác thời tiết nóng
26°C£DI<28°C	Sức nóng của nhiệt cao hơn, con người cảm thấy rất nóng, cơ thể uể oải và làm một số việc khó khăn hơn.
≥28°C	Cảm giác nhiệt gay gắt, con người cảm giác rất mệt mỏi và có thể bị bệnh về nhiệt.

 
Dựa vào bảng 2.14, có thể thấy vùng Tây Nam Bộ có mức khí hậu nóng, đáp ứng được mức cảm giác nhiệt của con người là tkhông tới 50% cảm giác nóng, có thể phát triển du lịch nghỉ dưỡng được quanh năm. Chỉ có những tháng mùa hè V- X nhiệt cao hơn 26⁰C, cần chú ý các biện pháp tránh say nắng cho khách du lịch.

*Nhiệt căng thẳng tương đối RSI

Chỉ số căng thẳng tương đối (Relative Strain Index) được đưa ra bởi Burton (1944), với các điều kiện chuẩn (người mặc áo màu sáng, đi bộ với vận tốc 4km/giờ, và tốc độ gió là 0,5m/s). Trong đó: e là sức trương hơi nước trong không khí (N/m² hoặc mbar; mmHg)
T là nhiệt độ không khí (⁰C)
H là độ ẩm không khí (%)

 

(Nguồn:Chris J.Balafoutis and Tim J. Makrogiannis)

Tháng	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII
An Giang	0,16	0,18	0,22	0,26	0,27	0,26	0,23	0,24	0,24	0,23	0,21	0,18
Cần Thơ	0,16	0,18	0,22	0,25	0,26	0,24	0,22	0,23	0,22	0,22	0,20	0,18
Sóc Trăng	0,15	0,17	0,21	0,25	0,25	0,24	0,22	0,22	0,22	0,22	0,20	0,17
Cà Mau	0,17	0,16	0,23	0,26	0,25	0,26	0,23	0,24	0,23	0,23	0,21	0,19
Phú Quốc	0,17	0,18	0,22	0,26	0,27	0,26	0,24	0,24	0,27	0,23	0,20	0,20

Xét bảng 2.15 có thể thấy khí hậu ở vùng Tây Nam Bộ dao động ở mức tiện nghi đối với du khách nội địa, trong đó cần chú ý đến du khách là người già, và khách nước ngoài một số tỉnh ở mức bất tiện nghi, hạn chế tiếp xúc ngoài thiên nhiên quá lâu. An Giang có mức chỉ số tiện nghi nhất.

3. Tổng kết kết quả đánh giá tài nguyên sinh khí hậu phục vụ cho phát triển du lịch nghỉ dưỡng vùng Tây Nam Bộ

Trên cơ sở các kết quả đánh giá riêng và đánh giá tổng hợp các điều kiện SKH Tây Nam bộ có thể tổng kết như sau:

Từ khoá: tây namtận cùngdiện tíchchâu thổcửu longtài nguyêntự nhiênphong phúkhí hậuchế độliên quanxích đạogió mùakhác biệtrõ rệtbiểu hiệntương đốithiết yếuảnh hưởngphát triểndu lịch