PGS.TS. Hoàng Lưu Thu Thủy tại phòng làm việc
Những nguy cơ liên quan đến biến đổi nhiệt độ
Theo một số nghiên cứu cho thấy, sự biến đổi nhiệt độ cực trị, nhất là sự tăng nhanh của nhiệt độ tối cao là nguyên nhân dẫn tới sự tăng số đợt nắng nóng, hạn hán ở Việt Nam trong những năm gần đây. Những đợt nắng nóng xảy ra trên diện rộng với số ngày nắng nóng kéo dài liên tục, ví dụ như đợt dài nhất trong lịch sử vào tháng 6, tháng 7 năm 2020. Trong đó, tháng 6 năm 2020, các tỉnh Bắc Bộ đã có 21 ngày nắng nóng trên diện rộng. Riêng tại Hà Nội, ghi nhận có 26 ngày nắng nóng và đây được đánh giá là đợt nắng nóng kéo dài nhất ở các tỉnh Bắc Bộ từ năm 1971 đến nay.
Về mặt sinh học, cơ thể con người khó có thể chịu được nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp. Khi nhiệt độ trong khoảng chống chịu, cơ thể sẽ bị stress nhiệt, khi nhiệt độ vượt qua ngưỡng sẽ dẫn đến tử vong. Biến đổi khí hậu và các điều kiện khí hậu cực đoan đã đặt ra những rủi ro đáng kể cho sức khỏe người dân. Năm 2000, tỷ lệ tử vong do bệnh tật có liên quan tới biến đổi khí hậu như tiêu chảy và suy dinh dưỡng đạt cao nhất tại Đông Nam Á, những rủi ro này cũng được dự báo là lớn nhất vào năm 2030.
Vì vậy, cần thiết có những nghiên cứu stress nhiệt và các yếu tố khí tượng liên quan đặc biệt là ở các thành phố lớn nhằm tạo ra kênh thông tin đầy đủ để ứng dụng vào thực tiễn, đảm bảo sức khỏe cộng đồng. Từ thực tế trên, các nhà khoa học Viện Địa lý đã đề xuất và được Viện Hàn lâm phê duyệt thực hiện đề tài: “Nghiên cứu đánh giá sự biến đổi của chỉ số stress nhiệt trong xu thế biến đổi khí hậu tại thành phố Hà Nội” (mã số: VAST05.01/22-23).
Nghiên cứu, phân tích
Trong quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, trung tâm Hà Nội là khu vực có nguy cơ xảy ra stress nhiệt nhiều nhất, đặc biệt trong những đợt nắng nóng gay gắt vào mùa hè, dễ xảy ra hiện tượng đảo nhiệt đô thị khiến nền nhiệt gia tăng hơn rất nhiều so với các khu vực ở nông thôn và vùng núi. Vì vậy, cần có các biện pháp phòng tránh nắng nóng, nhất là trong khoảng thời gian từ tháng 5 đến tháng 9. Đặc biệt, tháng 6, tháng 7 là tháng có các chỉ số stress nhiệt cao nhất trong năm. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, chỉ số HI-max (chỉ số nhiệt cao nhất) sẽ tăng hàng năm từ năm 2020 đến năm 2050. Trong đó, số ngày HI >41ºC (ở mức nguy hiểm) có xu thế tăng trong giai đoạn năm 2021-2050 với mức tăng tương ứng là 9 ngày và 6 ngày trong mỗi thập kỷ. Số ngày (HI>41ºC - nguy hiểm và cực kỳ nguy hiểm) của các tháng trong quá khứ và tương lai nhiều nhất rơi vào các tháng 6, 7, 8. Tuy nhiên, tháng có số ngày HI>41°C cao nhất trong giai đoạn 2021-2050 theo kịch bản rơi vào tháng 7, 8, khác so với giai đoạn 1991-2020 là tháng 6.
(a). Sơ đồ vị trí nghiên cứu; (b). Bản đồ phân bố chỉ số stress nhiệt ET (thu từ tỷ lệ 1/100.000)
PGS.TS. Hoàng Lưu Thu Thủy cho biết, từ tháng 5 đến tháng 9 là khoảng thời gian dễ xảy ra stress nhiệt, đặc biệt trong các tháng 6, 7, 8 có chỉ số stress nhiệt cao nhất trong năm. Ở ngưỡng nhiệt cao, cơ thể con người sẽ có phản ứng: chuột rút do nhiệt hoặc kiệt sức vì nóng, đột quỵ do tiếp xúc nhiệt lâu hoặc do hoạt động thể chất trong điều kiện nhiệt độ cao. Do vậy, người dân trong khu vực có nguy cơ xảy ra stress nhiệt cần chú ý hơn đến các giải pháp phòng tránh, giảm nhẹ ảnh hưởng của stress nhiệt tới sức khoẻ, đặc biệt là người dân ở vùng trung tâm và nhóm dân cư dễ bị tổn thương như người già và trẻ em.
PGS.TS. Hoàng Lưu Thu Thủy cũng chia sẻ thêm: Quá trình thích nghi với stress nhiệt thường bị mất đi nhanh chóng, nên người dân cần chú ý nghỉ ngơi để thích nghi lại với nhiệt độ cao nếu đi nghỉ dưỡng trong thời gian dài và không nên làm việc ở mức độ 100% khối lượng công việc trong thời gian này. Tuy nhiên, đây mới chỉ là giải pháp tức thời. Ngăn ngừa stress nhiệt ảnh hưởng đến sức khoẻ và không để xảy ra hiện tượng stress nhiều mới là giải pháp dài hạn. Điều này cần nguồn lực của các cấp chính quyền và các đơn vị liên quan trong việc quy hoạch lại đô thị, tạo không gian sống thoáng đãng hơn, giảm bớt ô nhiễm không khí, bổ sung nhiều công viên, trồng nhiều cây xanh và hồ chứa nước…
Thành công có giá trị thực tiễn của nghiên cứu là bước đầu đã xây dựng được mối quan hệ giữa chỉ số stress nhiệt đối với một số bệnh liên quan đến nhiệt độ. Tuy nhiên, để có những đánh giá mang tính khách quan và độ tin cậy cao, cần thu thập chuỗi số liệu về bệnh tật trong thời gian đủ lớn (ít nhất là 30 năm). PGS.TS. Thuỷ hy vọng sẽ tiếp tục phát triển hướng nghiên cứu về sinh khí hậu - con người, góp phần giảm thiểu những tác động của biến đổi khí hậu đến đời sống xã hội trong tương lai.
